Autyzm u dorosłych

O całościowych zaburzeniach rozwoju, w tym o autyźmie dziecięcym, pisałam w jednym z poprzednich artykułów. Jest to zaburzenie, które zaczyna się w dzieciństwie i polega na występowaniu dysfunkcji związanych z komunikacją, kontaktami interpersonalnymi i reakcjami emocjonalnymi, a niekiedy także z trudnościami natury somatycznej.

Autyzm jest zaburzeniem, które zostaje na całe życie jednocześnie utrudniając funkcjonowanie w wielu sferach także w życiu dorosłym. Wygląda to jednak nieco inaczej u dzieci, a inaczej w późniejszym wieku.

Jakie są objawy autyzmu u osób dorosłych?

• Trudności w budowaniu więzi i utrzymywaniu bliskich relacji – osoby z autyzmem mogą mieć problem z okazywaniem uczuć i tendencję do specyficznych, niekiedy dziwacznych, zachowań, które mogą utrudniać nawiązywanie relacji. Ograniczeniem mogą być też dysfunkcje językowe i zaburzenia mowy, które mają bezpośredni wpływ na komunikację międzyludzką. To z kolei może wiązać się z poczuciem samotności w kontekście życia społecznego;
• Problemy z komunikacją werbalną – u osób z zaburzeniem autystycznym bardzo często widoczne są także ograniczenia w komunikacji z uwagi na występujące zaburzenia mowy. Może się to wiązać z trudnościami w nawiązywaniu rozmowy i informowaniu o swoich potrzebach, a tym samym podtrzymywaniem relacji;
• Słabo rozwinięta umiejętność rozumienia emocjonalnego – trudności z ekspresją i rozumieniem własnych emocji, a także interpretacją emocji wyrażanych przez innych. Przeszkodą do nawiązania kontaktu może być też, specyficzna dla zaburzenia autystycznego, niechęć do utrzymywania kontaktu wzrokowego;
• Nadwrażliwość sensoryczna – u osób z autyzmem często występuje nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne tj. hałas czy konkretny zapach, co może stanowić dla nich realną trudność w funkcjonowaniu. Zdarza się również, że u niektórych osób występuje zbyt niska wrażliwość na bodźce (szczególnie bólowe), co może wiązać się z występowaniem okaleczeń;
• Deficyty w zakresie tzw. teorii umysłu – trudności z podzielaniem czyjejś perspektywy i adekwatnym wyrażaniem emocji. W związku z tymi problemami, osobom z autyzmem trudno jest okazać współczucie czy zrozumienie dla czyichś kłopotów. Konsekwencją tego może być uznawanie tej osoby za nieczułą, niechętną do kontaktów interpersonalnych, a tym samym działać odtrącająco wobec innych osób;
• Stereotypowe i powtarzalne zachowania i nietolerancja zmian – dążenie do przewidywalności otoczenia, która zapewnia poczucie kontroli i bezpieczeństwa tej osobie. Widoczna jest także niechęć do zmian, poznawania nowych osób czy przeprowadzek i podróży, co może się wiązać ze zbyt dużym dyskomfortem dla tej osoby, a w konsekwencji niedecydowaniem się przez nią na przeżywanie nowych doświadczeń;
• Fiksacja na pewnych rzeczach lub tematach – przesadne, nieustające zainteresowanie konkretnym tematem. Może to powodować unikanie poznawania nowych rzeczy, a tym samym wiązać się z trudnościami w życiu zawodowym, które często wymaga podejmowania inicjatyw i stałego rozwoju;
• Nerwowość i trudności z kontrolą emocji – zmiany, których osoby z autyzmem nie lubią, mogą powodować występowanie ataków paniki czy agresji, a także obniżony nastrój, co może utrudniać ich funkcjonowanie społeczne.

Jak pomóc dorosłemu z zaburzeniem autystycznym?

Tak jak pisałam, autyzm jest zaburzeniem, które zostaje z daną osobą na całe życie. Oznacza to, że nie da się go „wyleczyć”, jednak możliwa jest poprawa funkcjonowania osoby zaburzonej poprzez redukcję stopnia nasilenia objawów.

Najlepszą formą pomocy dla osób z całościowymi zaburzeniami rozwojowymi, w tym autyzmu, jest psychoterapia poznawczo-behawioralna. Może ona stanowić wsparcie w procesie nauki rozpoznawania objawów i technik radzenia sobie z trudnościami. Pomaga także w zmianie myślenia o sobie i reagowania na trudne emocje tj. lęk, niepokój czy złość, co stanowi realną pomoc w wykształceniu w sobie umiejętności społecznych, czego niezwykle potrzebują osoby z autyzmem.

Bardzo ważną formą terapii jest terapia grupowa i zajęciowa. Wzmacnia ona u osoby zaburzonej umiejętności interpersonalne i pomaga lepiej przystosować się do życia w społeczeństwie.

Opisane formy terapii mogą także poprawić umiejętności koncentracji uwagi, rozwiązywania problemów i samokontroli w zakresie reagowania emocjonalnego, a także radzenia sobie z czynnościami dnia codziennego, co jest szczególnie ważne w terapii tego zaburzenia.

Niekiedy stosuje się także farmakoterapię, jednak ma ona charakter wyłącznie objawowy. Nie ma „leku na autyzm”. W tym wypadku farmakoterapia stosowana jest wtedy, gdy wraz z zaburzeniem autystycznym występują zaburzenia nastroju, zachowania o charakterze obsesyjno-kompulsyjnym lub trudności w zakresie funkcjonowania poznawczego (np. kłopoty z koncentracją lub pamięcią).

Znaczenie psychoedukacji społeczeństwa

Wielu ludzi nie wie czym tak naprawdę jest autyzm i jak powinni zachować się w kontakcie z osobą cierpiącą na to zaburzenie. Uważa się je za „dziwaków” i stroni się od kontaktu z nimi z obawy przed czymś, co jest dla nich obce i wydaje się być niebezpieczne. Niekiedy także dochodzi do stygmatyzacji i wyśmiewania tych osób, co wiąże się z potęgowaniem ich cierpienia w związku z występującym zaburzeniem.

Niezwykle ważną kwestią ku poprawie tego stanu rzeczy jest psychoedukacja i zaznajomienie społeczeństwa z tematem, jakim jest autyzm. Z uwagi na to, że często jest to mało dostępne, a temat zdrowia psychicznego bywa marginalizowany, zachęcam do pogłębiania tej wiedzy samodzielnie. Dzięki temu, pojęcie zdrowia psychicznego ma szansę przestać być tematem tabu i możliwym stanie się udzielanie adekwatnego wsparcia osobom z różnymi zaburzeniami, w tym ze spektrum autyzmu.