5 krzywdzących przekonań o zaburzeniach psychicznych

W 1961 roku, Thomas Szasz opublikował “Mit choroby psychicznej”, książkę, w której pisze, że wierzy w to, iż zaburzenia psychiczne to niepotrzebna i bzdurna diagnoza, która jest wymówką dla osób niemoralnych i nieprzystosowanych społecznie. Do dziś zapewne można spotkać osoby, które hołdują temu przekonaniu, ale większość z nas coraz lepiej rozumie zaburzenia psychiczne. Jednak większość, nie oznacza – wszyscy, dlatego nadal w społeczeństwie pokutuje kilka mitów, od których ciężko się uwolnić, a mogą być bardzo krzywdzące i znacznie utrudniać leczenie.

Ludzie chorzy psychicznie są agresywni. Niedawno w gazecie z Wielkiej Brytanii – The Sun – na stronie głównej pojawiła się szokująca informacja, że w ciągu ostatnich 10 lat, ponad 1200 osób zginęło z winy osób z zaburzeniami psychicznymi. Okazało się, że te statystyki są prawdziwe. Jedyny problem w tym, że zawierały one także samobójstwa, które były 97% wszystkich zgonów. Prawda jest taka, że rzeczywisty poziom agresji, przemocy lub zachowań kryminalnych u osób z zaburzeniami psychicznymi jest bardzo niski i przede wszystkim obejmuje ludzi z uzależnieniami od substancji psychoaktywnych i z takimi zachowaniami w historii ich życia. Faktem jest, że ludzie z zaburzeniem psychicznym raczej zostaną ofiarami. Najczęściej doświadczają przemocy domowej, seksualnej i odczuwają negatywne skutki bycia ofiarami.

Ludzie mogą sami wyjść z choroby psychicznej, jeśli naprawdę będą tego chcieli. Jest to chyba jeden z najpopularniejszych mitów, zwłaszcza jeśli chodzi o depresję lub zaburzenia lękowe. To ten moment, gdy zdania typu: “on chce tylko zwrócić na siebie uwagę” “weź się w garść” “ona lubi być ofiarą” i “wystarczy, że ruszysz tyłek z kanapy” – dochodzą do głosu. Po 1. zaburzenia psychiczne dość często mają podłoże genetyczne. Dodatkowo mózg chorych ma zaburzoną chemię i przewodzenie neuronalne, zatem logiczne jest to, że nie cierpią z powodu swojej złej woli czy też chęci cierpienia samego w sobie. Jeśli obniżymy wartość choroby psychicznej i uznamy, że sami tego chcą, trudniej może być nam i im samym, by poprosić o pomoc i w pełni wyzdrowieć (bez wsparcia bliskich może być to czasem niemożliwe). Po 2. uzyskanie pomocy może być w tym wypadku bardzo trudne. Najpierw osoba chora musi się zdobyć na ogromną odwagę, by w ogóle przyznać się, że coś nie gra. Potem jest szukanie specjalisty w swojej okolicy, co może być skomplikowane, jeśli ma on nadmiar pacjentów lub nie współpracuje z NFZ-em. Następnie lekarz próbuje dobrać odpowiednią terapię. Czasem popełnia się przy tym błędy i dopasowanie leków długo trwa. Niektórzy próbują radzić sobie z zaburzeniem na własną rękę co jest w 100% ich indywidualną decyzją. I my na pewno nie powinniśmy ich ani zmuszać do wizyty u specjalisty ani mówić, żeby się wreszcie ogarnęli. Borykanie się z zaburzeniem psychicznym może być przerażające, wykańczające emocjonalnie i fizycznie. Czasem wymaga wsparcia, co prowadzi do kolejnego punktu.

Miłość i wsparcie to jedyna metoda, by wyleczyć zaburzenie psychiczne. Każdy lekarz i terapeuta powie, że wsparcie społeczne, rodzinne, jest ważne w przypadku procesu zdrowienia. W chorobie psychicznej także, ALE nie jest to jedyna niezawodna metoda zdrowienia/leczenia. Wszyscy widzieliśmy filmy, w których dzieciaki (albo dorośli) z poważnymi problemami emocjonalnymi lub nieodpowiednim zachowaniem, nagle na końcu, tuż przed happy endem, zmieniają się o 180 stopni, bo na ich drodze staje ktoś wyjątkowy, przez co nagle okazuje się, że mogą zmienić swoje życie, bo czują się kochani. Wszystko ładnie pięknie, ale jeśli oczekujecie, że takie cuda zdarzają się także w życiu codziennym, cóż… Możecie się srogo zawieść. Oczywiście mam tutaj na myśli realne zaburzenia psychiczne, nie chwilowy dołek czy osłabienie. W wielu zaburzeniach psychicznych, chory obawia się izolacji i żyje w strachu przed odrzuceniem. Dlatego okazane wsparcie i zapewnienie, że będziemy stać murem za chorym, bardzo pomaga, zachęca do leczenia i daje dużo siły. Jednak, jeśli oczekujemy, że wystarczy tylko dać choremu dużo miłości i ciepła, może to przynieść odwrotny skutek, bo może on czuć dużą presję i wpaść w poczucie winy, gdy ma np. nawrót epizodu depresyjnego. Wsparcie tak, ale z rozumem.

Choroba psychiczna, to społeczny wyrok śmierci. W społeczeństwie, zaburzenia psychiczne nadal są stygmatyzowane. Czy raczej ludzie z tymi zaburzeniami. Wiele z krzywdzących opinii wiąże się z tym, że chorzy mogą być nieprzystosowani do społeczeństwa, co “usprawiedliwia” ich odrzucenie. Dopiero od lat 50-tych XX wieku, zaczęto szerzyć wiedzę na temat zaburzeń psychicznych, co sprawiło, że powoli, bardzo powoli zaprzestaje się obwiniać chorych o ich zaburzenie i częściej się ich akceptuje. Część ludzi twierdzi nawet, że choroba psychiczna pozwala lepiej zrozumieć na czym polega “bycie człowiekiem”. Nie trzeba znać na pamięć objawów każdej choroby psychicznej, ale wystarczy przebywać wśród osób chorych od czasu do czasu, by poziom naszej tolerancji i AKCEPTACJI wzrósł z 21% do aż 80%.

Staniesz się swoją chorobą. Jest to jeden z większych lęków, zanim chorzy udadzą się do specjalisty. Obawiają się, że zamiast człowiekiem, staną się schizofrenikiem, borderline’owcem, CHAD-owcem itd. Boją się, że choroba przejmie ich poczucie JA, że niejako staną się swoją chorobą. Jak to zmienić? Z pomocą przychodzi Terapia Carla Rogersa, czyli terapia skoncentrowana na człowieku/kliencie/pacjencie. Dlatego zamiast mówić “dziecko autystyczne”, lepiej powiedzieć “dziecko z autyzmem”. Zamiast “anorektyczka” – “dziewczyna cierpiąca na anoreksję” itd. Przecież nie używamy określeń typu “rakowiec” czy “kiłowiec”, gdy mówimy o chorobach fizycznych, dlaczego więc robimy to osobom z zaburzeniami psychicznymi? Czasem ludzie chorzy wolą, gdy nazywa się ich po prostu depresantami, ale nie odnosi się to do wszystkich przypadków, dlatego lepiej używać określenia “osoba z depresją”. I krótka rada dla osób z zaburzeniami, jeśli Twój terapeuta koncentruje się bardziej na Twojej diagnozie, niż na Tobie, a Tobie to nie odpowiada, bo nie chcesz “być” swoją chorobą – zmień terapeutę.

Bardzo wiele zależy od osób zdrowych. Od społeczeństwa. Zdaję sobie doskonale sprawę, że zmiany, akceptacja, tolerancja i zrozumienie, to dalekie plany. Jednak nic się nie zmieni, jeśli my sami nie zmienimy siebie i swojego postrzegania zaburzeń psychicznych. Tylko edukacja i uświadamianie może tu pomóc. Zacznijcie od siebie.

*Źródła:

Ardila-Gómez, S., Ares-Lavalle, G., Fernández, M., Hartfiel, M. I., Borelli, M., Canales, V., & Stolkiner, A. (2014). Social perceptions about community life with people with mental illness: Study of a discharge program in buenos aires province, argentina.Community Mental Health Journal, doi:10.1007/s10597-014-9753-4
Butler, J. R., & Hyler, S. E. (2005). Hollywood Portrayals of Child and Adolescent Mental Health Treatment: Implications for Clinical Practice. Child And Adolescent Psychiatric Clinics Of North America, 14(3), 509-522. doi:10.1016/j.chc.2005.02.012
Link, B. G., Phelan, J.C., Bresnaham, M., Stueve, A., & Pescosolido, B. A. (1999). Public Concepts of Mental Illness: Labels, Causes, Dangerousness, and Social Distance. Am J Public Health, 89(9), 1328-1333.
Martinez, A. G., Piff, P. K., Mendoza-Denton, R., & Hinshaw, S. P. (2011). The power of a label: Mental illness diagnoses, ascribed humanity, and social rejection. Journal Of Social And Clinical Psychology, 30(1), 1-23. doi:10.1521/jscp.2011.30.1.1
Truth versus myth on mental illness, suicide, and crime. (2013). The Lancet, 382(9901), 1309. doi:10.1016/S0140-6736(13)62125-X