Kim jestem, czyli o osobowości i jej zaburzeniach
Dzisiaj chciałabym przeprowadzić Was przez teorię. Wpisy są i będą zróżnicowane i nie zawsze będzie lekko, łatwo i przyjemnie, ale takie wpisy jak ten są spójne z moją wizją bloga, którego jednym z zadań jest także edukacja i rozwiewanie jakichkolwiek wątpliwości związanych z naszą psychiką i jej zdrowiem.
W idealnych warunkach człowiek rozwija się i zmienia cały czas. Dobre przystosowanie w ciągu całego życia, to nic innego jak elastyczna adaptacja do zmieniających się wymagań, możliwości i ograniczeń. Czym jest więc nasza osobowość w tym rozumieniu?
Osobowość, to podstawowe cechy jednostki, sposób radzenia sobie i działania w środowisku społecznym. Zaczyna się ona kształtować już w dzieciństwie, a ostatecznie krystalizuje się we wczesnych latach dorosłości (około 25-30 roku życia).
W wielu przypadkach, człowiek wykształca dojrzałą osobowość, czyli taką, która jest dostosowana i świetnie współgra z wymaganiami społecznymi. A zaburzenia osobowości? Tworzą się, gdy w procesie kształtowania się osobowości, człowiek wypracuje sobie sztywne cechy, które nie przystosowują go do życia i wymagań społeczeństwa. Zaburzenia osobowości kiedyś nazywano zaburzeniami charakteru.
Jak diagnozuje się zaburzenia osobowości? Definicja według DSM-IV (klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego – APA) zawiera w sobie 5 kryteriów:
- Kryterium A – zaburzony wzorzec zachowań musi się ujawniać w przynajmniej 2 z dziedzin życia jak: poznanie (uwaga, pamięć, koncentracja, uczenie się), emocjonalność, relacje międzyludzkie, kontrola odruchów.
- Kryterium B – problemy w sytuacjach społecznych i osobistych (wchodzenie w niebezpieczne związki, nieumiejętność przestrzegania prawa itp.).
- Kryterium C – rozpacz, która prowadzi do koniecznej interwencji klinicznej.
- Kryterium D – stabilny i długotrwały zły wzorzec, który kształtuje się w okresie dojrzewania.
- Kryterium E – to takie, który nie pasuje, do żadnych powyższych kryteriów diagnostycznych.
Mimo wszystko bardzo trudno jest jednoznacznie zdiagnozować zaburzenia osobowości. Wiąże się to najczęściej z tym, że objawy ZO często są takie same, jak w przypadku innych zaburzeń. Poza tym, taka diagnoza określana jest na podstawie cech naszej osobowości i zachowań społecznych, czyli nie ma jasnych i konkretnych objawów, jak np. w depresji czy anoreksji.
Samych zaburzeń osobowości psychiatrzy wyliczają 12. Nie będę Wam ich już dzieliła na grupy czy podgrupy, bo nie ma to większego znaczenia, jednak chcę je scharakteryzować, opisać, nazwać, a w kolejnych wpisach opisać je bardziej szczegółowo.
- OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA – Podejrzliwość i brak zaufania do innych, tendencja do postrzegania siebie jako człowieka bez skazy i wad, wyczulenie na spodziewane ataki ze strony innych (fizyczne i psychiczne).
- SCHIZOIDALNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI – Osłabione kontakty społeczne, niezdolność i brak potrzeby więzi z ludźmi.
- SCHIZOTYPOWE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI – Dziwaczne wzorce myślenia, dziwaczne sposoby postrzegania świata i mówienie zakłócające porozumiewanie się i kontakty społeczne (np. krzyki, powtórzenia, naśladownictwo, dziwny sposób poruszania się itp.)
- HISTRIONICZNIE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI – Dramatyzowanie, przesadna dbałość o wygląd, skłonność do irytacji i wybuchów, gdy próby zwrócenia na siebie uwagi nie przynoszą efektów.
- OSOBOWOŚĆ NARCYSTYCZNA – Poczucie własnej wspaniałości, starania skierowane na zwrócenie uwagi otoczenia, chwalenie samego siebie, brak empatii. Więcej znajdziecie TU: http://psycholog-pisze.pl/kim-jest-narcyz/.
- ANTYSPOŁECZNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI – Niedorozwój w zakresie moralności i etyki, nieumiejętność postępowania zgodnie z przyjętymi normami, fałsz, bezwstydna manipulacja innymi, problemy z zachowaniem.
- OSOBOWOŚĆ Z POGRANICZA (BORDERLINE) – Impulsywność, złość bez powodu, drastyczne wahania nastroju, przewlekłe uczucie nudy, samookaleczenia, możliwe próby samobójcze.
- OSOBOWOŚĆ UNIKAJĄCA – Przewrażliwienie na punkcie odrzucenia lub poniżenia ze strony społeczeństwa, wstydliwość, brak pewności w stosunkach społecznych i w nawiązywaniu kontaktów.
- OSOBOWOŚĆ ZALEŻNA – Dramatyczne przeżywanie rozłąki z partnerem, złe samopoczucie spowodowane samotnością, podporządkowanie własnych potrzeb celowi utrzymania związku, niezdecydowanie.
- OBSESYJNO-KOMPULSYJNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI – Nadmierne przejmowanie się porządkiem, zasadami i nieistotnymi szczegółami, perfekcjonizm, nieumiejętność wyrażania i okazywania uczuć, ograniczona zdolność do wypoczynku i rozrywek.
- OSOBOWOŚĆ BIERNO-AGRESYWNA – Negatywna postawa i bierny opór wobec właściwego działania, niewyrażony wprost lecz poprzez narzekanie, ponuractwo i kłótliwość, zazdrość i niechęć wobec tych, którym lepiej się wiedzie.
- OSOBOWOŚĆ DEPRESYJNA – Depresyjne schematy poznawcze, uporczywe poczucie niezadowolenia lub przygnębienia, poczucie winy i samokrytycyzm.
Zaburzenia osobowości, w zależności od rozpoznania, leczy się psychiatrycznie przy pomocy leków np. przeciwpsychotycznych i równolegle psychoterapeutycznie, gdzie pacjent uczy się nowych schematów zachowania i radzenia sobie w sytuacjach społecznych.
Pamiętajcie, że część cech zaburzeń osobowości jest taka sama, jak w przypadku innych zaburzeń lub problemów psychicznych, dodatkowo w pełni krystalizuje się ona w okolicach 30tki, dlatego zanim zdiagnozujecie u siebie jakąkolwiek nieprawidłową osobowość, a macie obawy, że tak jest – skontaktujcie się z psychiatrą i psychologiem. Sami wiecie pewnie najlepiej, że gdy wpiszecie w Google “ból gardła – przyczyny”, to po głębszej analizie linków, które wyskakują można dojść do raka mózgu, ciąży, problemów z jelitami i ospy wietrznej.
Zachęcam do zadawania pytań, dzielenia się ciekawostkami, artykułami, filmikami i co tylko Wam przyjdzie do głowy. Teksty o poszczególnych zaburzeniach osobowości będą się pojawiały na blogu systematycznie, co jakiś czas, żeby Was nie zamęczyć teoriami ;)
Źródła:
- Carson, Robert. C. Psychologia zaburzeń vol. 1. Człowiek we współczesnym świecie. Wyd. GWP (2003).
-
Bilikiewicz, Adam. (red.) Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. Wydawnictwo Lekarskie PZWL (2006).
