Dobra komunikacja – co to znaczy?
Komunikacja wydaje się być podstawowym fundamentem budowania jakichkolwiek relacji. Dzięki niej mamy szansę zrozumieć czyjś punkt widzenia czy perspektywę, wymienić myśli czy poglądy bądź też znaleźć kompromis w trudnych sytuacjach. Komunikacja jest więc ważna niemal na każdym etapie trwania w relacji – zarówno z rodziną, przyjaciółmi, bliskimi znajomymi czy też w związku romantycznym.
Trudności i błędy w komunikacji
Jednym z podstawowych problemów w porozumiewaniu się, a jednocześnie właściwej i efektywnej komunikacji jest trudność z przyjęciem odmiennej perspektywy patrzenia na tę samą kwestię i akceptacja takiego stanu rzeczy – wolności poglądów. Wówczas bardzo często dochodzić może do prób przekonywania do swoich racji połączonych z tendencją do rywalizacji czy atakowania partnera w rozmowie. To z kolei deprecjonuje poszanowanie dla rozmówcy i jego racji.
Trudności w komunikacji mają często źródło w zniekształceniach poznawczych i błędach, które zdarza się popełniać komunikując się. Są to m.in.:
Wyolbrzymianie i umniejszanie – postrzeganie pewnych kwestii jako bardziej (wyolbrzymianie) lub mniej (umniejszanie) znaczących dla całego procesu, który dzieje się w relacji;
Nadmierne uogólnianie – kiedy postrzegamy jedną sytuację lub zdarzenie jako stałą tendencję zachowań drugiej strony. Postrzeganie to często ma swoje odzwierciedlenie w komunikatach typu: „Ty zawsze…”, „Ty nigdy…”;
Arbitralne wnioskowanie – wyciąganie wniosków na podstawie niepewnych przesłanek. Np. Nietęga mina męża, który miał trudny dzień w pracy, interpretowana jest przez małżonkę jako pretensje wobec niej, co niekiedy powodować może eskalację konfliktu;
Myślenie dychotomiczne – tzw. „interpretacja zero-jedynkowa”. Oznacza ono postrzeganie rzeczywistości jako czarnej lub białej z pomijaniem pośrednio występującej szarości. Traktowanie doświadczeń jako sukcesu lub porażki, zwycięstwa lub klęski;
Widzenie tunelowe – dostrzeganie w zachowaniu rozmówcy tego, co potwierdza naszą jego wizję i wcześniejsze założenia przy pomijaniu informacji, które mogą je podważać. Przykładem może być założenie o egoizmie rozmówcy i dostrzeganie tylko wątków rozmowy, w których opowiada o sobie, przy dyskredytowaniu sytuacji, w której to my zostajemy wysłuchani;
Czytanie w myślach – opiera się na założeniu i wewnętrznym przekonaniu o tym, że dokładnie wiemy, co myśli druga strona, bez potrzeby werbalnej konsultacji i wyjaśnienia sprawy. Często opierać się to może na przypisywaniu rozmówcy negatywnych intencji przy braku konfrontacji z naszymi podejrzeniami, co powoduje wzrost napięcia w relacji, a nawet konflikty;
Stosowanie biernej agresji – nieodzywanie się, unikanie kontaktu i odrzucanie dążenia do porozumienia ze strony partnera/ki;
Przyjmowanie roli ofiary – obarczone poczuciem krzywdy, niekiedy niedające przestrzeni na trudne emocje drugiej z osób w relacji i lokowanie jej w roli winowajcy;
Zaprzeczanie – niechęć do przyjęcia perspektywy partnera i minimalizowanie swojej roli w trudnościach, które się pojawiły.
Jak poprawić komunikację w relacji?
Ważnym krokiem ku poprawie komunikacji w relacji, z całą pewnością, jest przyjrzenie się i analiza kształtu, w jakim do tej pory, wspomniana relacja, była realizowana. Świadomość błędów czy też trudności, które pojawiają się w kontakcie stanowi punkt wyjścia do refleksji i modyfikacji. Warto pamiętać też o tym, że dobrze jest zacząć od siebie – nie szukając uchybień czy problemów ze strony partnera, a zastanawiając się nad tym, jaką „piłkę nam zdarza się serwować”. W innym wypadku może dość do „błędnego koła” wzajemnego obwiniania się zamiast podjęcia głębszych przemyśleń, rozmowy i chęci zmiany z obu stron.
Podstawami dobrej komunikacji w każdej relacji są: umiejętność słuchania połączona z empatią oraz jasne i asertywne przedstawienie swoich uczuć przy poszanowaniu dla odczuć partnera. Dobre komunikaty można wyrażać opierając się na komunikacie „Ja”, a więc zaznaczającym to, że przedstawiamy swoją interpretację sytuacji, a nie niepodważalne fakty i jedyną słuszną wizję.
Komunikat ten może być zgodny z następującą konstrukcją:
- Opisz konkretną sytuację lub zachowanie partnera, które jest przedmiotem rozmowy;
- Odnieś się do swoich uczuć i emocji, które towarzyszyły Ci podczas wspomnianej sytuacji lub były konsekwencją zachowania drugiej strony;
- Powiedz o myślach i interpretacjach, których wówczas doświadczyłeś/aś;
- Wspomnij o swoich oczekiwaniach dotyczących przyszłości, które wiążą się z tą sytuacją.
Istotne jest także, by:
- Poświęcić swoją uwagę rozmówcy, nie zajmować się w międzyczasie czymś innym. Taka postawa może świadczyć o tym, że ważne są dla nas treści przekazywane przez partnera/kę;
- Nie tylko słuchać, ale i słyszeć;
- Okazać szacunek, empatię i zainteresowanie wobec myśli i emocji partnera/ki;
- Koncentrować się na dialogu, a nie na monologu – zaakcentować poszanowanie i wartość tego, co do rozmowy wnosi druga strona, nawet jeśli niełatwo jest to przyjąć;
- Nie oceniać, a postarać się przyjąć. W toczących się rozmowach zdarza się nam usłyszeć niełatwe treści, które mogą być jednak warte zastanowienia i refleksji, a tym samym mogą sprzyjać zmianie charakteru komunikacji w relacji;
- Zachować dystans wobec własnych poglądów i nauczyć się przyjmować, odmienny od naszego, sposób postrzegania sytuacji;
- Podjąć próbę nabycia umiejętności odnajdywania wspólnego stanowiska i możliwości znajdowania kompromisów, co stanowi podwaliny budowania satysfakcjonującej relacji.
Niezwykle ważną kwestią dla budowania relacji jest postaranie się o dobrą komunikację – opartą na otwartości, wrażliwości i empatii, zrozumieniu i szacunku dla myśli i doświadczeń partnera/ki. To właśnie komunikacja stanowi początek kontaktu z drugim człowiekiem i jest najlepszą z możliwych dróg do wzajemnego zrozumienia, przyjęcia i akceptacji.
Dzięki efektywnej komunikacji możemy uniknąć trudności i konfliktów lub je wyjaśnić oraz poznać perspektywę naszego rozmówcy. To z kolei sprzyja nadawaniu jej nowej jakości, budowaniu autentycznej i pełnej zaangażowania i akceptacji relacji poprzez pogłębianie łączącej ludzi więzi.
A cytując Thich Nhat Hanha:
„Wszystko jest możliwe, gdy drzwi komunikacji są otwarte”.
Bibliografia
Dattilio, F. M. (2009). Cognitive-behavioral therapy with couples and families: A comprehensive guide for clinicians. Guilford Press.
www. celowo.com
