Zespół Stresu Pourazowego – PTSD

Zespół Stresu Pourazowego (PTSD) to zaburzenie lękowe, które stanowi reakcję psychologiczną człowieka na stres związany ze skrajnie traumatyzującym wydarzeniem przekraczającym jego możliwości do adaptacji i poradzenia sobie.

Jakie są przyczyny rozwinięcia się Zespołu Stresu Pourazowego?

PTSD rozwija się zwykle u osób, które doświadczyły lub były świadkiem silnie stresogennego i traumatyzującego zdarzenia, które zagrażało życiu lub było przyczyną śmierci. Wśród takich wydarzeń mogą być: wypadek, gwałt bądź molestowanie, niespodziewane okaleczenie bądź czyjaś śmierć, napaść bądź klęski żywiołowe (pożar, powódź), ale i wieloletnie doświadczanie przemocy (psychicznej, fizycznej, seksualnej, ekonomicznej).

Co zwiększa ryzyko wystąpienia PTSD?

• Doświadczenie przeżycia traumatycznego w przeszłości;
• Problemy ze zdrowiem psychicznym;
• Niskie wykształcenie;
• Częściej występuje u osób młodszych;
• Brak wsparcia ze strony innych;
• Przechodzenie trudnego etapu w życiu i stresujących zmian;
• Częściej występuje u kobiet, niż u mężczyzn.

Po czym poznać PTSD?

Wśród objawów PTSD wyróżnia się specyficzne zmiany funkcjonowania w zakresach:

• Poznawczości: trudności z koncentracją uwagi i rozproszenie, nadmierna czujność, niepamięć związana z wydarzeniem traumatycznym bądź „flashbacki” – nawracające wrażenia sensoryczne (wzrokowe, węchowe, słuchowe, czuciowe) bezpośrednio przypominające to wydarzenie, postrzeganie przyszłości przez pryzmat traumy, pojawianie się obsesyjnych i intruzywnych myśli o zdarzeniu, poczucie dezorientacji i przeciążenia związanego z własną kondycją psychofizyczną;
• Somatyczne: zaburzenia snu (lub koszmary senne), bóle głowy/ w klatce piersiowej, dolegliwości ze strony układu trawiennego, chroniczne zmęczenie bądź nadpobudliwość, kołatania serca, zwiększona częstotliwość oddawania moczu, nadwrażliwość na światło lub dźwięki;
• Emocjonalne: poczucie braku kontroli, bezradności i bezsilności wobec sytuacji, lęk i niepokój, smutek, chwiejność nastroju lub wycofanie emocjonalne (brak kontaktu z samym sobą), drażliwość i nieadekwatne poczucie zagrożenia, brak zdolności do odczuwania przyjemności, poczucie wyobcowania i bycia niezrozumianym przez innych ludzi;
• Behawioralne: trudności z orientacją czasową i przestrzenną, unikanie miejsca bądź innych bodźców kojarzących się z wydarzeniem traumatycznym albo też ciągłe opowiadanie o tym, co się stało, zmiany w zakresie jedzenia (objadanie się lub niejedzenie), apatia i niechęć do podejmowania różnych czynności bądź nadmierny pośpiech i kompulsyjne zachowania, unikanie kontaktów z innymi ludźmi (izolowanie się);

Ważne jest także kryterium czasowe występowania wyżej wymienionych objawów, które powinno wynosić minimum miesiąc.

Pierwsze objawy PTSD pojawiają się zazwyczaj do trzech miesięcy od zaistnienia wydarzenia traumatyzującego, choć zdarza się, że występują dopiero po kilku miesiącach, a nawet latach.

Konsekwencje rozwoju PTSD

Doświadczenie wydarzenia silnie stresogennego i traumatycznego w połączeniu z później rozwijającym się Zespołem Stresu Pourazowego ma niebagatelny wpływ na dalsze życie człowieka.

Może ono wpływać na kilka ważnych sfer funkcjonowania:

poznawczości – poprzez trwałe zmiany w możliwościach koncentracji uwagi, zapamiętywania i wszelkich innych procesów myślowych. Co więcej, jak wskazują badania, osoby cierpiące na PTSD cechują się nadmierną wrażliwością na bodźce, co z kolei koresponduje ze zmianami w sferze somatycznej: przyspieszone bicie serca czy podwyższone ciśnienie krwi;

fizjologii – wśród skutków somatycznych z całą pewnością można zauważyć zmiany w zakresie funkcjonowania hormonalnego – wzrost wydzielania adrenaliny, noradrenaliny, testosteronu oraz kortyzolu;

emocjonalnego i społecznego – wycofanie i zamykanie się w sobie, niechęć do wchodzenia w kontakty z innymi ludźmi wynikająca z poczucia niezrozumienia i lęku, trudności w regulacji emocji (skłonność do impulsywności, a nawet agresji). W następstwie dyssatysfakcjonujących kontaktów z innymi może pojawić się poczucie winy i niechęć do siebie samego, co może sprzyjać pojawianiu się deprecjonujących myśli o samym sobie, a nawet być przyczyną depresji oraz myśli i prób samobójczych.

Niezwykle ważnym i znamiennym psychologicznym skutkiem wieloletniego utrzymywania się objawów PTSD może być trwała zmiana osobowości, która według klasyfikacji ICD-10 kodowana jest jako F62.0 Trwała zmiana osobowości po katastrofach – po przeżyciu sytuacji ekstremalnej).

Leczenie Zespołu Stresu Pourazowego

Leczenie PTSD odbywa się dwutorowo – obejmuje ono oddziaływania psychologiczne (psychoterapia) oraz farmakologiczne.

Najbardziej skutecznymi metodami pomocy psychologicznej są: psychoterapia poznawczo-behawioralna oraz EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing).

Pierwsza z metod pomaga w zmianie sposobu myślenia osoby o jej wspomnieniach, a także na tym, by nauczyć się radzić sobie z intruzywnymi myślami charakterystycznymi dla tego zaburzenia.

Bardzo często proponuje się wówczas korzystanie z technik relaksacyjnych.

Z kolei EMDR jest terapią polegającą na odwrażliwianiu poprzez wykorzystanie ruchu gałek ocznych, co sprzyja adaptacyjnej asocjacji wspomnienia traumatycznego. Skuteczność EMDR szacuje się na 80%.

Interwencja farmakologiczna obejmuje zazwyczaj leczenie przeciwdepresyjne i przeciwlękowe. Ma ono na celu zniesienie objawów obniżonego nastroju charakteryzującego osoby z PTSD, poprawić jakość snu, a także wyciszyć i zapobiegać pojawianiu się intruzywnych myśli związanym ze zdarzeniem traumatycznym.

Bibliografia:
http://ptbst.org.pl/dla-dziennikarzy/o-traumie/
https://www.rcpsych.ac.uk/mental-health/translations/polish/post-traumatic-stress-key-facts